Harita Nedir? Harita ve Haritacılık Hakkında Genel Bilgiler

Harita Nedir? Harita ve Haritacılık Hakkında Genel Bilgiler

Harita
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Kitab-i_Bahriye_Marmaris.jpg
Piri Reis tarafından çizilmiş Marmaris ve Rodos haritası

Harita, yeryüzünün veya bir parçasının matematiksel formüllerden yararlanılarak belirli oranlarda küçültülüp simge, renk ve bazı özel işaretlerle bir düzlem üzerine çizilmiş taslağıdır.
Haritanın temel işlevi, bölgenin topografyası ya da ilişkili diğer konularda, jeolojisi, jeomorfolojisi, iklimi, trafiği, yeraltı kaynakları, değişik bakış açılarından ekonomisi vb. hakkında bilgi vermektir. Bu haliyle harita, insandan (haritayı üreten kartograf) insana (harita kullanıcısı) mekânsal referanslı bilgi aktaran, genel olarak basılı bir iletişim aracıdır.
Harita, Uluslararası Kartograya Birliği tarafından son olarak 1991 yılında tanımlanmıştır.
Haritaların, ülkenin değişik amaçlı kalkınmasında ve taşınmaz mal hukukunda kullanılmak üzere üretilmesi genellikle devletin temel görevlerinden biridir. Bu nedenle ülkemizde de büyük ölçekli topografik içerikli haritalar devlet eliyle üretilir, ya da ihale yoluyla özel firmaların üretmesi sağlanır. 1: 5.000 ölçeğine kadar taşınmaz mal hukukunda hizmet verecek haritalar orijinal yer ölçümleri ya da fotogrametrik yöntemlerle Başbakanlığa bağlı "Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü" sorumluluğunda üretilir ve güncellenir. Belediye hizmeti verilen yerleşim merkezlerinde özellikle teknik alt yapı tesislerinin projelendirilmesinde kullanılan haritalar ise yerel yönetimler tarafından, yine özel firmalara ihale yöntemiyle ürettirilir.

Harita Ölçeği
Harita üzerinde belli iki nokta arasındaki uzaklığın, yeryüzündeki aynı noktalar arasındaki uzaklığa oranıdır. Diğer bir deyişle, gerçek uzunlukları harita üzerine aktarırken kullanılan küçültme oranıdır.
Örneğin: Boğaz Köprüsü'nün gerçekte 1.074 metre olan iki ayağı arası uzaklık, ölçeği bilinmeyen bir haritada yaklaşık 0,5 cm gösterilmiştir.

olcek.png

Buna göre haritanın ölçeği yaklaşık 1/100.000'dir.

Harita Bilgileri

Pafta İndeksi
Pafta indeksi, haritanın, haritası olduğu bölgenin kullanıcı tarafından konumunun algılanabilmesi için genel bir harita üzerinde bir çerçeve ile, bazen diğer harita paftaları ile komşuluklarını da göstererek haritanın kapsadığı alan ve nerenin haritası olduğu hakkında bilgi veren bir küçük haritadır.
Uzunluk Ölçeği (Çizgisel Ölçek) ve Eğim Ölçeği
Uzunluk ölçeği, çizgisel ölçek olarak da tanımlanır. Harita üzerinde temsil ettiği mesafenin arazide gerçekte hangi uzunluğa karşılık geldiğini gösterir. Çizgisel ölçek üzerindeki rakamların hangi ölçü biriminde olduğu (km, m, mil vb). Ülkemizdeki haritalarda çizgisel ölçek birimi genelde m ve km biriminde verilir. Bazı ülkelerde mil kullanılmaktadır. Bu tür haritalarda genelde iki birim için iki ayrı ölçek çizgisi kullanılarak farklı birimlerle çalışmaya alışmış olan kullanıcıları için kolaylık sağlanır. Eğim ölçeği ise yükseklik gösterimlerinin ölçeğini ifade eder, ancak çoğu topografik haritada kullanılmamaktadır.
Harita Çerçevesi
Harita çerçevesi üzerinde haritanın bulunan koordinat bilgileri, koordinat ağı ile kesiştiği yerde rakam olarak yazılmıştır. Büyük ölçekli haritalarda sadece çizgisel dakika, küçük ölçekli haritalarda çizgisel derece ve 30 dakika aralığında verilir. Koordinat bilgileri özellikle günümüzde GPS ve haritayı birlikte kullanan ya da haritadan koordinat okuması yapan kullanıcılar için çok önemlidir. Bunun için koordinat çizgileri arasında kalan noktaların hassas koordinat hesabının yapılabilmesi için aşağıdaki cetvel kullanılır.
Sapma Açısı (Deklinasyon) Hesabı
Topografik haritaların üst kısmı daima kuzeyi gösterir. Koordinat ağı, coğrafi kuzeyi gösterir. Haritayı araziyle çakıştırmak için kullanılan pusula ise magnetik kuzeyi gösterir. Magnetik kuzey ile coğrafi kuzey arasında büyük bir mesafe vardır ve bu fark haritalarda göz ardı edilirse tespit hatalarına sebep olur. Magnetik kuzey her yıl belli bir miktar hareket etmektedir. Aşağıdaki şekilde 1600 – 2000 yılları arasında magnetik kuzeyin yer değiştirme miktarı görülmektedir.
Haritalar yapıldıkları anda güncelliklerini yitirdikleri ve magnetik kuzey de her yıl belli bir miktarda yer değiştirdiği için, magnetik kuzey ile coğrafi kuzey arasındaki fark mutlaka harita sayfası içinde bir bilgi olarak belirtilir. Yıllık deklinasyon farkı da kullanıcının haritanın üretim yılı ile haritanın kullanıldığı anda içinde bulunulan yıl arasındaki fark oranında eklenerek ya da çıkarılarak güncel deklinasyonun elde etmesine olanak verir.
Jeodezik Esaslar
Genelde ulusal harita çalışmalarında kullanılırlar. Mühendislik çalışmalarında altlık olarak hazırlanan özel amaçlı haritalarda bu tür özel bilgiler hesap hassasiyeti açısından önemlidir. Nirengi / Nivelman çıkış noktaları, fotogrametrik belgeleme yöntemleri, hava fotoğraflarına ait bilgiler, hata aralığı diğer kartografik kaynaklar vb. bu bilgiler arasında sayılabilir.
Elipsoid, Projeksiyon ve Datum bilgisi
Datum, herhangi bir noktanın yatay ve düşey konumunu tanımlamak için başlangıç alınan referans yüzeyidir. Datum, Yer’in şeklini ve boyutunu tanımlayan bir referans sistemidir. Yatay datum: Koordinatlar için referans alınan başlangıç yüzeyi Düşey datum: Yükseklikler için referans alınan başlangıç yüzeyi Bir datum; elipsoidi, enlem-boylam oryantasyonu ve fiziksel bir orijin ile tanımlanır.
Örn: Lambert Kesen Konik Datum: WGS 84
Güney Paralel Dairesi:….
Kuzey Paralel Dairesi:…..
Orta Paralel Dairesi:…….
Dilim Orta Meridyeni:…..
Bilgi Ağı
Haritalar içerisinde aranan bir bilgiye kullanıcının kolay ulaşmasını sağlayan konumları harfler ve rakamlara karşılık gelen (Nazar Tepe D 4 gibi) karelerden oluşan bir sistemdir. Bu sistem bir liste ile birlikte kullanılır. Haritanın yanında, arkasında ya da birlikte kullanıldığı bir kitapçık içerisinde özel noktaların bir listesi harita içerisinde bu sistem yardımı ile bulunur. Özellikle turistik amaçlı hazırlanmış olan haritalarda yaygın olarak kullanılırlar. Bu ağ bazen harita koordinat ağı dışında ikinci bir ağ olarak çizilebilirken, koordinat ağı da aralara numara ve harfler verilerek bu amaçla kullanılmaktadır.
Ek haritalar, Taşan Gösterimler, Açıklamalar
Haritanın, harita kağıdına sığdırılmasında bazen problemler olur. Özellikle ülke haritalarında (atlaslarda) kağıda harita tam oturmuşken, ülkeye ait olan ve harita kadrajı dışında kalan bir adayı kadraj içine almak için çerçeveyi büyütmek yerine, adaya ait olan harita, ilgili ülke haritası içine uygun bir yere yerleştirilir.
Diğer
Haritalar içerisinde ayrıca kullanıcı için faydalı olabilecek olan bilgiler de verilir. Özellikle turistik cep haritalarında harita dışında kalan veya haritanın arka sayfasında rehber bilgiler verilir. Bazı ülkeler tarafından hazırlanmış olan askeri amaçlı haritalarda da aynı amaçla harita etrafında kullanıcıya ayrıntılı bilgiler verildiği bilinmektedir.

Harita Nedir?

İlk çağlardan beri insanların üzerinde yaşadıkları dünyanın şeklini ve büyüklüğünü öğrenme merakı ve ulaşım,imar...vb sorunların çözülmesi için harita yapımına ihtiyaç duymuşlardır.Bu ihtiyaçları karşılama çabalarıyla haritacılık gelişmiştir.Günümüzde sağlıklı şehirleşmenin yolu, genel anlamda imar planına göre şehrin düzenlenmesiyle sağlanmaktadır. Bir şehirde imar planının yapılması için, kadastro ve halihazır haritalarının acil olarak üretilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte bir şehir için çok gerekli olan teknik altyapı tesislerinin yerlerinin belirlenmesinde, bu tesislerin bakımında ve gerektiğinde onarımı için, itfaiye ile ilgili yangın vanalarının yerlerinin belirlenmesinde, 3194 sayılı imar kanununun 18.maddesine göre arazi düzenlenmesinde, imar sahası içinde gelişme bölgelerinin tespitinde, buna benzer konuları için haritaya ihtiyaç duyulmaktadır.

Yeryüzünün bir parçasının gökyüzünden kuşbakışı görünümünün matematik yöntemlerle küçültülerek ve üzerine özel işaretler koyarak bir düzlem üzerine çizilmiş şekline HARİTA denir. Haritaların kolay ve anlaşılır olabilmesi için en gerekli ayrıntılara yer verilir. Yapılan bir çizimin harita özelliğini gösterebilmesi için çizimin belirli bir ölçek dahilinde yapılması gerekir. Harita üzerindeki iki nokta arasındaki uzunluğun,arazide aynı iki noktanın arasındaki ölçülen yatay mesafesine olan oranını ÖLÇEK olarak adlandırırız. Haritaların alt köşelerinde hangi ölçekte yapıldıklarını gösteren işaretler vardır (1:500000 - 1:250000 - 1:50000 - 1:25000 gibi). Bir haritada bu ölçeğin paydasında yer alan rakam ne kadar büyük olursa haritanın ölçeği o kadar küçük olur.1:50000 ölçekli bir harita üzerindeki 1 cm gerçekte 50000cm karşılık gelir(500m). Bütün ölçekli haritalarda her bir kare 1 km2 dir.

Yeryüzündeki detaylar harita üzerinde sembollerle gösterilir.Bu sembollerin ne anlama geldiğini haritanın kenarında gösterilir.Sembollerin ve açıklamalarının bulunduğu bu kısma lejant adı verilir. Lejant, Haritalarda kullanılan işaret ve renklerin ifade edildiği tablodur. Haritanın okunmasını sağlar.Haritayı kullanacak kişi bu kısmı iyi özümsemelidir.

Haritanın Yorumlanması

Harita Yorumlama, haritaya baktığınızda bölgeyi üçboyutlu zihninizde oluşturabilmeniz en önemli noktadır. Bunu haritadaki yükselti çizgileri sayesinde yapabilirsiniz. Dağın bir yatay kesiti alınır. Çizgiler eşit yükseltileri gösterir.Yükselti çizgilerinin şekli dağın veya tepenin şeklini verir. Eşyükselti eğrileri arazide aynı yükseklikteki noktaları birleştirir, iç içe kapalı eğrilerdir, birbirini kesmezler, yükseltisi en fazla olan en içtedir yükseltisi en az olan en dıştadır, aralarındaki yükselti farkı birbirine eşittir, aynı izohips çizgisi üzerindeki bütün noktalarda yükselti aynıdır, izohips çizgisi üzerinde olmayan bir noktanın kesin yükseltisi bilinemez, Kıyı çizgisi (deniz kıyısı) sıfır metredir, izohipslerin sık veya seyrek geçmesi yer şekillerine bağlıdır, izohipslerin sık geçtiği yerde eğim fazladır, seyrek geçtiği yerde eğim azdır. Yeryüzündeki herhangi bir yükseltinin kesiti alındığında kesitler arası uzaklık sabit olduğundan iki yükselti arasındaki yükseklik farkı da sabittir.Eş yükseklik eğrileri birbirinden eşit uzaklıktadır ve değeri haritanın kenarında belirtilir.

Yükselti çizgilerinin şeklinden arazinin dağlık mı, çukur mu , yamaç mı .... olduğunu anlamamıza yardımcı olur.Ayrıca arazinin eğimi hakkında bilgi verir.Eş yükselti çizgileri arası mesafenin azalması yani bu eğrilerin sıklaşması arazinin eğiminin arttığını gösterir. Eğimin bilinmesi arazinin yürünülebilir olup olmadığı konusunda karar vermemizi sağlar.Eğim hesabı için öncelikle eş yükselti eğrileri arasındaki mesafe ölçülür ve ölçek katsayısı ile çarpılır ve eş yükseklik eğrileri arası yatay mesafe(arazideki uzunluk) bulunur.Bu uzunluk yükselti çizgileri arası yükseklik farkı ile karşılaştırılarak hesaplanır.

Formüller:

h = Eş yükselti çizgileri arası yükseklik farkı
c = Eğim
s = Eş yükselti çizgileri arası mesafe (harita uzunluğu)
m = Ölçek

Yatay Mesafe = S = m * s
Eğim = ( h * 100 ) / S ile ifade edilir.

Dağ dorukları ( zirveler ) nokta halinde gösterilir.
Akarsu vadileri yükseltinin arttığı yöne doğru girinti oluşturur. Ters "V" biçiminde gösterilir.

Ok işareti çevresine göre çukur olan (kapalı çukur-çanak-krater) yerleri gösterir.
Akarsudan sonraki ilk yükseltiler birbirine eşittir.

Tabanları aynı olan tepelerin başlangıç yükseltileri de aynıdır.
Yükseltinin arttığı yöne doğru "U " harfi oluşmuş ise buna sırt denir.

Ok işareti ile gösterilen yer kapalı çukur (çanak)dur. Ok işaretinden sonra yükselti azalır.

Tabanı aynı olan iki tepe arasındaki küçük düzlüğe boyun denir.

Uçurum:

Tepe:

Sırt:

Yukarıdaki resimde 1. Tepe, 2. Vadi,
3. Sırt, 4. Boyun, 5. Çöküntü, 6. Derin Vadi,
7. Burun, 8. Uçurum, 9. Geçit, 10. Dolgu...

Haritalar

Haritalarda Yüzey Şekillerinin Gösterilmesi
Yer Yuvarlağı'nın yüzeyinde yer alan şekiller, belirgin özellikleri ve ayrıntılarıyla en doğru biçimde jeomorfoloji haritasında gösterilir.Bu haritalarda yerüyüzü şekillerinin herbiri özel işaretlerle ifade edilir. Yeryüzünün temel şekilleri olan çukurluklar, kabarıklıklar ile yükselti basamakları ve eğimlerinin gösterilmesinde değişik yöntemler kullanılır. Bu yöntemler kullanılarak çizilen haritalar, topoğrafya haritaları ya da fiziki haritalar olarak adlandırılır.Bu haritalarda yeryüzü şekilleri; eş yükselti (izohips), tarama, gölgelendirme, kabartma ve renklendirme olmak üzere beş farklı yöntemle gösterilir.
1. Eş Yükselti (İzohips) Yöntemi
Deniz seviyesinden itibaren aynı yükseklikteki noktaların birleştirilmesiyle elde edilen kapalı eğrilere eş yükselti (izohips) eğrileri denir. Eş yükselti eğrilerini elde etmek için, yerşekillerinin belli aralıklarla geçen yatay düzlemlerle kesildiği var sayılır.Eşit yükseltilerin iz düşümlerinin yatay bir düzleme geçirilmesiyle de, izohips yöntemi ile çizilen bir harita ortaya çıkar.
Eş yükselti eğrileri ile çizilen haritaları anlayabilmek için, bazı özelliklerini bilmek gerekir.
Eş yükselti eğrilerine ait başlıca özellikler şunlardır:

• İç içe kapalı eğrilerdir ve birbirleriyle kesişmezler.
• Yeryüzü şekillerinin yükseltilerini ve biçimlerini canlandırırlar.
• Sıfır metre izohipsi deniz seviyesinden başlar. Bu izohips eğrisi kara ile denizin birleştiği deniz kıyısını düz bir çizgi halinde takip eder.Buna kıyı çizgisi denir.
• Yeryüzü şekillerinin kuş bakışı görünümünü belirlerler.
• Dağ doruklarında nokta halini alırlar.Buralara zirve adı verilir.
• İzohips eğrileri arasındaki yükselti farkı haritanın tamamında aynıdır.
• Aynı izohips üzerinde yer alan bütün noktaların yükseltileri aynıdır.
• Dağ ve tepe gibi kabartılar gösterilirken, dıştaki eğriler içteki eğrilere göre yükseltisi daha az alanları ifade eder.
• Çukur alanlar gösterilirken, dıştaki eğriler içteki eğrilere göre yükseltisi daha fazla alanları ifade eder. (Çukur yerlerde içe doğru bir ok işareti bulunur).
• Birbirini çevrelemeyen komşu iki izohipsin yükseltisi aynıdır.
• Eş yükselti eğrilerinin ne kadar aralıklarla çizileceği, haritanın ölçeğine göre tespit edilir.Belirlenen bu aralığa eş aralık ya da eküidistans denir.
• İzohipsler üzerinden geçen kesik çizgiler mevsimlik akarsuları, düz çizgiler ise sürekli akarsuları gösterir.
• Eş yükselti eğrilerinin sıklaştığı yerler eğimin arttığını, seyrekleştiği yerler ise eğimin azaldığını gösterir.

Eş yükselti eğrilerinin sık geçtiği yerlerde eğim fazla olduğu için; akarsuların akış hızları, aşındırma güçleri ve enerji potansiyelleri fazladır.Akarsuların aşındırması daha çok derine doğrudur.Dağa tırmanmak zordur.Yatay uzaklık azdır ve ulaşım güçtür.
Eş yükselti eğrilerinin seyrek geçtiği yerlerde eğim az olduğu için ; akarsuların akış hızları, aşındırma güçleri ve enerji potansiyelleri azdır.Akarsuların aşındırması daha çok yana doğrudur.Dağa tırmanmak kolaydır. Yatay uzaklık fazladır ve ulaşım kolaydır.

• İzohips aralığı ve sayısı haritanın öleçğine göre farklılık gösterir.Büyük ölçekli haritalarda izohips eğrileri arasındaki yükselti farkı azdır(10,20,50 metre gibi).Böylece yeryüzü şekilleri daha fazla izohips eğrisi ile gösterilmiş olur.Küçük ölçekli haritalarda ise, izohips eğrileri arasındaki yükselti farkı fazladır( 500,1000 metre gibi ).Böylece yeryüzü şekilleri daha az izohips eğrisi ile gösterilmiş olur.
• Aynı derinliğe sahip olan noktaların birleştirilmesiyle elde edilen eğrilere eş derinlik (izobat) eğrileri denir. Kıyı çizgisi, izohips ile izobat eğrilerinin başlangıç yeridir.Deniz veya göl yüzeylerinin altında kalan derinlikleri gösterebilmek için izobat eğrileri kullanılır. İzobatlarda içteki eğriler, dıştaki eğrilere göre daha derinalanları gösterir.

UYARI : Kıyı çizgisinden 200 metre derinliğe kadar olan sahaya şelf alanı (kıt'a sahanlığı) denir. Eş yükselti eğrilerinin sık geçtiği deniz kıyılarında şelf alanı dar, seyrek geçtiği kıyılarda şelf alanı geniştir.Başka bir ifade ile yükseltisi az kıyılarda (Ege ve Marmara kıyıları gibi ) deniz sığ, yükseltisi fazla kıyılarda (Karadeniz ve Akdeniz kıyıları gibi ) deniz derindir.
2. Tarama Yöntemi
Bu yöntemde, yükselti değerleri eğim yönünde çizilen farklı boylardaki çizgilerle gösterilir.
Çizgiler eğimin fazla olduğu yerlerde kalın, kısa ve sık olur.Eğim az ise çizgiler ince, uzun ve seyrek olur. Düz alanlar ise taranmayarak boş bırakılır.Çizgi grupları arasında bulunan halka şeklindeki boşluklar, yükselti basamaklarını gösterir. Tarama yöntemi, büyük ölçekli ve özel amaçlı haritaların hazırlanmasında kullanılır.Günümüzde fazla kullanılmayan bir yöntemdir.
3.Gölgelendirme Yöntemi
Yeryüzü şekillerinin bir yönden eğik olarak aydınlatıldığı düşünülür.Buna göre, ışık alan yamaçlar ve yerler koyu renkte görünürler.
Gölgelendirme yönteminde yükselti basamakları bulunmadığından, tam bir yükselti tespit etmek ve profil çıkarmak olanaksızdır.Bu nedenle modern haritacılıkta yardımcı bir yöntem olarak kullanılır.
4. Kabartma Yöntemi
Yeryüzü şekillerinin belirli bir ölçekle küçültülerek oluşturulan maketleridir. Renklendirme yöntemine göre boyanan bu haritalar, yerşekillerinin gerçeğe yakın görünmesini sağlar.
UYARI: Kabartma haritalar, yüzey şekillerini gerçeğe en yakın haliyle göstermelerine rağmen, yapılışı ve taşınması zor olduğundan yaygın olarak kullanılmazlar.
5.Renklendirme Yöntemi
Topoğrafya haritalarında, yükselti basamaklarının daha kolay anlaşılmasını sağlamak için renklendirme yöntemi kullanılır.Hangi renklerin habgi yükselti aralıklarını gösterdiği, haritanın işaretler bölümünde belirtilir.Deniz seviyesinden itibaren yükseklik arttıkça yeşil, açık yeşil, sarı, turuncu, kahverengi ve koyu kahverengi renkler kullanılır. Beyaz renkler ise buzulları (kalıcı karları) gösterir.
Renklendirme yöntemi ile çizilen haritalarda, renkler doğrudan yeryüzü şekillerini göstermez.Yani " yeşil yerler ova, sarı yerler plato, kahverengi yerler dağ " demek doğru değildir. Renkler yalnızca yükselti basamaklarını anlamamızı sağlar.
Deniz, göl ve okyanuslardaki derinlikler ise mavinin tonlarıyla belirtilir. Mavi rengin koyulaşması derinliğin arttığının işaretidir.
UYARI:Günümüzde eş yükselti yöntemi ve bu yöntemden yararlanarak oluşturulan renklendirme yöntemi haritalarda yüzey şekillerinin gösterilmesinde en çok kullanılan yöntemlerdir.

Harita Çeşitleri

A-Konularına Göre Haritalar

• Fiziki haritalar: Yer şekillerini gösteren haritalardır.

• Siyasi (idari) haritalar: Sınırları gösteren haritalardır.

• Beşeri ve Ekonomik haritalar: Nüfusun dağılışı, ırk, dil, dinlere göre dağılışı, tarım, hayvancılık, ormancılık, sanayi ,madencilik gibi özellikleri gösteren haritalardır.
• Özel haritalar: Konunun uzmanlarınca çizilen haritalardır. İklim (izoterm, izobar gibi) haritaları, turizm, deprem,toprak, karayolları haritaları gibi.

B- Ölçeklerine Göre Haritalar

• Büyük ölçekli haritalar:

Planlar: Ölçeği 1/20.000 ‘den daha büyük olan haritalardır. En ayrıntılı haritalardır.

Topoğrafya haritaları: Ölçeği 1/20.000-1/200.000 arasında olan haritalardır.Yer
şekillerini en ayrıntılı gösteren haritalardır.

• Orta ölçekli haritalar: Ölçeği 1/200.000-1/500.000 arasındaki haritalardır.
• Küçük ölçekli haritalar: Ölçeği 1/500.000 ‘den daha küçük ölçekli haritalardır.

Plan –Harita

Benzer özellikleri:Kuş bakışı olarak çizilme ve ölçekli olmalarıdır.
Farkları: Ayrıntıları gösterme gücü ve kullanım alanları farklıdır.

Büyük ölçekli haritalar

Küçük ölçekli haritalar

Ölçek paydası küçük Büyük Gösterilen alan dar Geniş Ayrıntı fazla AzBozulma az Fazla Harita alanı geniş (aynı bölge için) Dar İzohipsler arası yükselti farkı az (10-20 m gibi) İzohipsler arası yükselti farkı fazla (100-200 m gibi)

1.KESİR ÖLÇEK

Kesirlerle ifade edilen ölçeklerdir. Kesir ölçekte birim yazılmaz. Her zaman cm cinsindendir.

Örnek: Gerçekte 90 km olan Manisa-Soma arası haritada 6cm ile gösterilmiştir. Haritanın ölçeği nedir?

Gerçek Uzunluk= Harita U. x ölçek Paydası

Örnek:1/200.000 ölçekli haritada 16cm ile ölçülen bir uzunluk gerçekte kaç km’dir?

G.U= 16x200.000=3.200.000cm=32 km

Örnek: Gerçekte 250 km olan bir yol 1/1.250.000 ölçekli haritada kaç cm ile gösterilir?

Ölçeklerle ilgili bütün sorularımızda kullanabileceğimiz formül üçgeni

***Ölçek ne kadar değişirse değişsin; gerçek alan , gerçek uzunluk, enlem- boylam ve özel konum değişmez.

2.ÇİZGİ (GRAFİK ) ÖLÇEĞİ

Çizgilerle ifade edilen ölçeklerdir. Bu ölçekte çentikler arasındaki uzaklık farkı birbirine eşittir.

***Bir yolun gerçek uzaklığı ile kuş uçuşu uzaklığı arasında fark fazla ise o yol engebeli bir yerden geçmektedir. Fark az ise yol düz bir yerden geçmektedir.

YER ŞEKİLLERİNİ GÖSTERME YÖNTEMLERİ

• Renklendirme Yöntemi: Fiziki haritalarda kullanılır. Her renk belirli bir yüksekliği göstermek için kullanılır.

• Tarama Yöntemi: Bu yöntemde eğimin fazla olduğu yerlerde taramalar sık, kalın ve kısa geçirilirken eğimin azaldığı yerlerde uzun, ince ve seyrek geçirilmektedir. Düz yerler ise boş bırakılmaktadır.
• Gölgeleme Yöntemi: Haritanın bir köşesinden 45 açıyla ışık geldiği varsayılmaktadır. Buna göre ışık alan yerlerde herhangi bir işlem yapılmazken, ışık almayan yerde gölgeleme yapılmaktadır. Tek başına kullanışlı değildir.
• Kabartma Yöntemi: Maket türü haritalardır. Yer şekillerini en iyi gösteren haritalardır. Fakat yapılması ve taşınması zor olduğundan pek kullanışlı değildir.
• 

Kafkasya Bölgesinin 1:800 000 yatay ve 1:80 000 düşey ölçeğindeki iki parçadan oluşan renkli kabartma haritası; 140x144 cm. ebadında olup çerçevesi orijinal ve yazıları eski Türkçe'dir (1887 yılında yapılmıştır).

İzohips (eş yükselti) Yöntemi:

İzobat: Eş derinlik (deniz ve göllerde kullanılır.

İzoterm: Eş sıcaklık

İzobar: Eş basınç

İzohyet: Eş yağış

İzohel : Eş güneşlenme

İZOHİPSLERİN ÖZELLİKLERİ

• İç içe kapalı eğrilerdir.
• Birbirini kesmezler.
• Yükseltisi en az olan en dıştadır.
• Yükseltisi en fazla olan en içtedir.
• Aralarındaki yükselti farkı birbirine eşittir (Equdistance)
• Aynı izohips çizgisi üzerindeki bütün noktalarda yükselti aynıdır.
• İzohips çizgisi üzerinde olmayan bir noktanın kesin yükseltisi bilinemez.
• Kıyı çizgisi (deniz kıyısı) sıfır metredir.
• İzohipslerin sık veya seyrek geçmesi yer şekillerine bağlıdır.
• İzohipslerin sık geçtiği yerde eğim fazladır. Seyrek geçtiği yerde eğim azdır.

• Dağ dorukları (zirveler ) nokta halinde gösterilir.
• Akarsu vadileri yükseltinin arttığı yöne doğru girinti oluşturur.
• Ok işareti çevresine göre çukur olan (kapalı çukur-çanak-krater) yerleri gösterir.
• Tabanı aynı olan iki tepe arasındaki küçük düzlüğe boyun denir.

• Tabanları aynı olan tepelerin başlangıç yükseltileri de aynıdır.
• Akarsudan sonraki ilk yükseltiler birbirine eşittir.

• Yükseltinin arttığı yöne doğru "U " harfi oluşmuş ise buna sırt denir.

Etiket :harita nedir, harita tarihi, haritacılık, haritada enlem ve boylam | datum nedir, harita nedir, harita nedir kisa bilgi, harita nedir kisaca, kabartma harita nasil yapilir,